Faktoring w księgach rachunkowych

Faktoring jest jednym ze sposobów finansowania bieżącej działalności. Jednostki stosujące wydłużone terminy płatności za sprzedawane towary lub usługi mogą pozyskać środki pieniężne na finansowanie prowadzonej działalności gospodarczej, zawierając z firmą faktoringową umowę faktoringu pełnego, niepełnego lub mieszanego. Z kolei na podstawie umowy faktoringu odwróconego faktor reguluje zobowiązania za nabyte przez jednostkę towary czy usługi.

Faktoring pełny

Umowa faktoringu pełnego (właściwego) polega na przeniesieniu niewymagalnych wierzytelności przez faktoranta (tj. sprzedawcę towarów, wyrobów gotowych i usług) na rzecz faktora (np. bank). Przeniesienie wierzytelności jest w takim przypadku definitywne, co oznacza, że ryzyko niewypłacalności dłużnika przejmuje faktor. Zawarcie umowy faktoringu pełnego traktuje się jak sprzedaż wierzytelności. Kwotę należną od faktora faktorant zalicza do przychodów finansowych i ujmuje w księgach rachunkowych zapisem:

- Wn konto 24 "Pozostałe rozrachunki" (w analityce: Faktor),

- Ma konto 75-0 "Przychody finansowe".

Równolegle do tego zapisu następuje wyksięgowanie wierzytelności z konta 20 "Rozrachunki z odbiorcami" i jej ujęcie na koncie 75-1 "Koszty finansowe".

Za świadczone usługi faktoringowe faktor pobiera opłaty, które przez podatników VAT dokumentowane są fakturami. Opłaty te zalicza się do kosztów finansowych i ujmuje w księgach rachunkowych zapisami:

a) wartość brutto

- Wn konto 30 "Rozliczenie zakupu",

- Ma konto 24 "Pozostałe rozrachunki" (w analityce: Faktor),

b) VAT podlegający odliczeniu

- Wn konto 22-2 "VAT naliczony i jego rozliczenie",

- Ma konto 30 "Rozliczenie zakupu",

c) wartość netto

- Wn konto 75-1 "Koszty finansowe",

- Ma konto 30 "Rozliczenie zakupu".

Wpływ przelanych środków pieniężnych przez faktora na rachunek bankowy faktoranta - w kwocie pomniejszonej o wartość usługi faktoringowej - ujmuje się na podstawie wyciągu bankowego zapisem:

- Wn konto 13-0 "Rachunek bieżący",

- Ma konto 24 "Pozostałe rozrachunki" (w analityce: Faktor).

Faktoring niepełny

W razie zawarcia umowy faktoringu niepełnego przeniesienie wierzytelności na faktora nie jest definitywne, faktor bowiem nie przejmuje ryzyka niewypłacalności dłużnika. Umowa taka wywołuje skutki analogiczne do umowy kredytu lub pożyczki. W takim przypadku należność pozostaje w księgach rachunkowych wierzyciela (faktoranta) na koncie 20 "Rozrachunki z odbiorcami".

Otrzymaną kwotę środków pieniężnych od faktora przy faktoringu niepełnym można ująć w księgach rachunkowych zapisem:

- Wn konto 13-0 "Rachunek bieżący",

- Ma konto 13-4 "Kredyty bankowe" (w analityce: Zobowiązania wobec banku z tytułu faktoringu niepełnego) lub konto 24 "Pozostałe rozrachunki" (w analityce: Pożyczka faktoringowa).

Rozliczenie należności ujętej na koncie 20 oraz zobowiązania wobec faktora zaksięgowanego na koncie 13-4 lub koncie 24 (kompensata) nastąpi dopiero z chwilą otrzymania od faktora informacji o spłacie wierzytelności przez dłużnika. Dzień tego rozliczenia powinien być określony w umowie. Dokonuje się wówczas zapisu:

- Wn konto 13-4 "Kredyty bankowe" (w analityce: Zobowiązania wobec banku z tytułu faktoringu niepełnego) lub konto 24 "Pozostałe rozrachunki" (w analityce: Pożyczka faktoringowa),

- Ma konto 20 "Rozrachunki z odbiorcami".

Jeżeli w wyznaczonym terminie dłużnik nie dokona zapłaty wierzytelności na rachunek bankowy faktora, wówczas faktorant jest zobowiązany do zwrotu pożyczki (kredytu) faktoringowej. W księgach rachunkowych dokonuje się wówczas następującego zapisu: Wn konto 13-4 lub konto 24, Ma konto 13-0.

Faktoring mieszany

Faktoring mieszany polega na tym, że faktor przejmuje ryzyko niewypłacalności dłużnika tylko w odniesieniu do części wierzytelności określonej w umowie. Powyżej tej kwoty ryzyko spłaty wierzytelności spoczywa na faktorancie. Faktorant zalicza do przychodów finansowych należność od faktora z tytułu sprzedanej mu części wierzytelności. Natomiast do kosztów finansowych odnosi część wierzytelności, w odniesieniu do której ryzyko niewypłacalności dłużnika przejął faktor.

Faktoring odwrócony

W przypadku faktoringu odwróconego umowa jest podpisywana z dłużnikiem (nabywcą). Na podstawie zawartej umowy faktoringu odwróconego nabywca przedstawia faktorowi faktury za zakupione przez siebie towary lub usługi. Zapłaty za te faktury dokonuje faktor bezpośrednio na rachunek bankowy dostawcy. Faktor regulując zobowiązanie wynikające z przedłożonych mu faktur, wstępuje w prawa wierzyciela wobec nabywcy (faktoranta).

Ujęcie w księgach rachunkowych zmiany wierzyciela dokonuje się pod datą otrzymania od faktora pisemnej informacji o wykupieniu długu i wstąpieniu przez niego w prawa wierzyciela. Odbywa się to zapisem:

- Wn konto 21 "Rozrachunki z dostawcami" lub konto 24 "Pozostałe rozrachunki" (w analityce: Konto imienne kontrahenta),

- Ma konto 24 "Pozostałe rozrachunki" (w analityce: Rozrachunki z faktorem).

Z kolei spłata zobowiązania wobec faktora w terminie określonym w umowie faktoringu odwróconego odbywa się zapisem:

- Wn konto 24 "Pozostałe rozrachunki" (w analityce: Rozrachunki z faktorem),

- Ma konto 13-0 "Rachunek bieżący".

Przykład 1

Założenia

Jednostka sprzedała 1 października 2015 r. spółce z o.o. towary, których wartość zgodnie z wystawioną fakturą wyniosła brutto 12.300 zł (w tym VAT: 2.300 zł). Termin zapłaty tej wierzytelności upłynął 20 października 2015 r.
Wartość sprzedanych towarów w cenach zakupu wyniosła 8.000 zł.
W celu wcześniejszego uzyskania środków pieniężnych jednostka w dniu 6 października 2015 r. zawarła z bankiem umowę faktoringu niepełnego, zgodnie z którą bank (faktor) zobowiązał się do nabycia niewymagalnej wierzytelności Z umowy tej wynika, że faktor nie przejmuje ryzyka niewypłacalności dłużnika.
Bank wystawił w dniu 7 października 2015 r. fakturę za usługę faktoringu, której wartość brutto wynosi 615 zł (w tym VAT podlegający odliczeniu 115 zł).
Zgodnie z umową dniem rozliczenia (dzień kompensaty) jest dzień wpłaty należności przez spółkę z o.o. na rzecz banku (faktora).
Jednostka otrzymała informację z banku, że spółka z o.o. uregulowała dnia 20 października 2015 r. wierzytelność w kwocie 12.300 zł.

Dekretacja

Opis operacji	Kwota	Konto
Opis operacji	Kwota	Wn	Ma
1. Faktura za sprzedaż towarów:
a) wartość netto	10.000 zł		73-0
b) VAT należny	2.300 zł		22-1
c) wartość brutto	12.300 zł	20
2. Pz - wartość sprzedanych towarów	8.000 zł	73-1	33
3. Faktura za usługę faktoringową:
a) wartość brutto	615 zł	30	24
b) VAT podlegający odliczeniu	115 zł	22-2	30
c) wartość netto	500 zł	75-1	30
4. WB - wpływ środków od faktora	11.685 zł	13-0	24
5. PK - rozliczenie wierzytelności (kompensata) - pod datą 20.10.2015 r.	12.300 zł	24	20

Księgowania

Przykład 2

Założenia

Jednostka zawarła 5 października 2015 r. z bankiem umowę faktoringu odwróconego. Faktoringiem objęte są zobowiązania jednostki z tytułu nabytych przez nią towarów o wartości brutto wynoszącej 24.600 zł (w tym VAT podlegający odliczeniu 4.600 zł).
Z informacji otrzymanej od banku wynika, że dnia 12 października 2015 r. bank wykupił dług w kwocie 24.600 zł i wstąpił w prawa wierzyciela.
Wynagrodzenie faktora wynosi brutto 738 zł (w tym VAT 138 zł).
Jednostka uregulowała zobowiązanie wobec faktora w kwocie 25.338 zł (tj. 24.600 zł + 738 zł) dnia 30 października 2015 r.

Dekretacja

Opis operacji	Kwota	Konto
Opis operacji	Kwota	Wn	Ma
1. PK - zmiana wierzyciela (zapis pod datą zaciągnięcia zobowiązania z tytułu faktoringu odwrotnego, tj. 12.10.2015 r.)	24.600 zł	21	24
2. Faktura za usługę faktoringu:
a) wartość brutto	738 zł	30	24
b) VAT podlegający odliczeniu	138 zł	22-2	30
c) wartość netto	600 zł	75-1	30
3. WB - uregulowanie zobowiązania wobec faktora	25.338 zł	24	13-0