Zeszyty Metodyczne Rachunkowości nr 20 (596) z dnia 20.10.2023

Nadwyżka środka trwałego ujawniona w toku inwentaryzacji przeprowadzanej raz na cztery lata

Inwentaryzację środków trwałych znajdujących się na terenie strzeżonym przeprowadzamy raz na cztery lata, we wrześniu. W wyniku przeprowadzenia takiej inwentaryzacji w bieżącym roku stwierdzona została nadwyżka środka trwałego - maszyny produkcyjnej. Nie znamy przyczyny powstania nadwyżki. Jak w takiej sytuacji powinniśmy postąpić?

Termin i częstotliwość inwentaryzacji uważa się za dotrzymane, jeżeli inwentaryzację nieruchomości zaliczonych do środków trwałych oraz inwestycji, jak też znajdujących się na terenie strzeżonym innych środków trwałych oraz maszyn i urządzeń wchodzących w skład środków trwałych w budowie - przeprowadzono raz w ciągu 4 lat (por. art. 26 ust. 3 pkt 3 ustawy o rachunkowości). Krajowy Standard Rachunkowości nr 11 "Środki trwałe" (KSR nr 11) w pkt 10.11 lit. b) doprecyzowuje ten przepis dodając, że inwentaryzacja ww. składników majątku może być przeprowadzana raz na 4 lata w dowolnym dniu.

Z pkt 6.28 KSR nr 11 wynika, że szczególnym przypadkiem pozyskania środka trwałego jest jego ujawnienie (stwierdzenie nadwyżki). Ujawnienie nieobjętego ewidencją księgową środka trwałego wymaga ustalenia przyczyny powstania nadwyżki. Warunkuje ona możliwość uznania oraz sposób wyceny i ujęcia ujawnionego środka trwałego. Należy pamiętać, że jednostka nie uznaje ujawnionego przedmiotu za środek trwały, jeżeli nie jest w stanie wykazać, iż sprawuje nad nim kontrolę albo jeżeli nie jest on zdatny do użytkowania (por. pkt 6.29 KSR nr 11). Jeśli jednostka nie jest w stanie określić przyczyny powstania nadwyżki środka trwałego, wówczas wartość początkową ujawnionego i ujmowanego w księgach środka trwałego ustala w wysokości ceny sprzedaży (rynkowej) takiego samego lub podobnego przedmiotu. Drugostronnie wartość ta jest ujmowana jako rozliczenie międzyokresowe przychodów. Jest ona rozliczana w korespondencji z pozostałymi przychodami operacyjnymi równolegle do odpisów amortyzacyjnych dokonywanych od tego środka trwałego (por. pkt 6.31 KSR nr 11).

Wprowadzenie do ewidencji bilansowej ujawnionego środka trwałego do czasu wyjaśnienia przyczyn nadwyżki, w wartości ceny sprzedaży (rynkowej) takiego samego lub podobnego przedmiotu, może odbywać się zapisem po stronie Wn konta 01 "Środki trwałe", w korespondencji ze stroną Ma konta 24-1/1 "Rozliczenie nadwyżek". Ujawniony środek trwały należy wprowadzić do ewidencji bilansowej na podstawie dowodu "OT - Przyjęcie środka trwałego".

W myśl art. 27 ust. 2 ustawy o rachunkowości, ujawnione w toku inwentaryzacji różnice między stanem rzeczywistym a stanem wykazanym w księgach rachunkowych należy wyjaśnić i rozliczyć w księgach tego roku obrotowego, na który przypadał termin inwentaryzacji. Oznacza to, że na koniec roku obrotowego konto 24-1/1 nie powinno wykazywać salda.

Z pytania wynika, że jednostka nie ustaliła przyczyny powstania nadwyżki środka trwałego. Rozliczenie takiej nadwyżki odbywać się będzie zatem zgodnie z pkt 6.31 KSR nr 11, poprzez ujęcie wartości ujawnionego środka trwałego po stronie Wn konta 24-1/1, w korespondencji ze stroną Ma konta 84 "Rozliczenia międzyokresowe przychodów". Następnie równolegle do odpisów amortyzacyjnych dokonywanych od tego środka trwałego, będą zwiększane pozostałe przychody operacyjne.