Na koncie rozliczeń międzyokresowych przychodów nie ujmuje się zakupu wierzytelności po cenie nominalnej

Kupiliśmy wierzytelność od spółki "A" za kwotę równą wartości nominalnej tej wierzytelności. Taką samą kwotę otrzymaliśmy od dłużnika. Jak zaksięgować powyższą operację z uwzględnieniem ustawy o rachunkowości i podatku dochodowego? Czy trzeba zakup wierzytelności przeprowadzić przez konto rozliczeń międzyokresowych przychodów, a spłatę długu przez dłużnika zaksięgować na konto przychodów, pomniejszając konto międzyokresowe rozliczenia przychodów?

Zakup wierzytelności ujmuje się na koncie rozrachunkowym 24 "Pozostałe rozrachunki" wyodrębniając w ewidencji analitycznej rozrachunki ze sprzedawcą wierzytelności oraz jej dłużnikiem. Rozrachunki ze sprzedawcą wierzytelności można ująć na koncie 24-2 "Rozrachunki ze sprzedawcą wierzytelności", a rozrachunki z dłużnikiem na koncie 24-1 "Rozrachunki z dłużnikiem". Po stronie Wn konta 24-1 jednostka ujmie wartość nominalną zakupionej wierzytelności, a po stronie Ma konta 24-2 zaksięguje zobowiązanie wobec sprzedawcy wierzytelności w cenie nabycia tej wierzytelności.

Jeśli jednostka nabywa wierzytelność po cenie niższej od jej wartości nominalnej, to różnicę między większą wartością nominalną, a mniejszą od niej ceną nabycia wierzytelności odnosi na stronę Ma konta 84 "Rozliczenia międzyokresowe przychodów". Różnica pozostaje na koncie 84 do czasu uregulowania należności przez dłużnika – wtedy zalicza się ją do przychodów finansowych jednostki. W zależności od tego, w jakiej wysokości dłużnik zapłaci wierzytelność, kwotę figurującą na koncie 84 rozlicza się następująco:

1) jeśli dłużnik spłacił należność w całości – przeksięgowuje się ją w pełnej kwocie do przychodów finansowych: Wn konto 84 i Ma konto 75-0 "Przychody finansowe",

2) jeśli dłużnik zapłacił tylko część wierzytelności, ale w kwocie wyższej niż cena nabycia – różnica między wartością nominalną a kwotą otrzymaną od dłużnika przeksięgowywana jest na konto 84: Wn konto 84 i Ma konto 24-1, a pozostałą część odnosi się do przychodów finansowych zapisem: Wn konto 84 i Ma konto 75-0,

3) jeśli dłużnik zapłacił tylko część wierzytelności, ale w kwocie niższej niż cena nabycia – różnica między wartością nominalną a kwotą otrzymaną od dłużnika do wysokości salda 84 odnoszona jest na stronę Wn konta 84 (konto to zamyka się), zapisem: Wn konto 84 i Ma konto 24-1, a pozostała część zaliczana jest do kosztów finansowych: Wn konto 75-1 "Koszty finansowe" i Ma konto 24-1.

Z treści pytania wynika jednak, że jednostka zakupiła wierzytelność po cenie, która jest równa jej wartości nominalnej. W takiej sytuacji nie wystąpi różnica na koncie 84, o której mowa powyżej, a na kontach analitycznych do konta 24 zostanie ujęta ta sama kwota, zapisem:

Uregulowanie zobowiązania wobec sprzedawcy wierzytelności jednostka ujmie zapisem:

Z kolei otrzymanie środków pieniężnych od dłużnika zaksięguje:

Jeśli celem zakupu wierzytelności była kompensata wzajemnych rozrachunków z dłużnikiem, to zamiast przelewu środków pieniężnych od dłużnika, nastąpi wzajemna kompensata rozrachunków zapisem:

Zwracamy uwagę, że dla celów podatku dochodowego, według stanowiska przyjętego przez organy podatkowe – w przypadku zakupu wierzytelności – przychód powstaje dopiero w momencie zbycia tej wierzytelności, bądź spłacenia jej przez dłużnika (por. interpretację indywidualną Dyrektora Izby Skarbowej w Poznaniu z 10 lutego 2014 r., nr ILPB4/423-439/13-2/ŁM). W dacie uzyskania przychodu – koszt uzyskania przychodu – stanowią wydatki na nabycie tej wierzytelności.

W zakresie podatku VAT sprzedaż wierzytelności nie jest ani dostawą towaru, ani świadczeniem usług. Nie podlega więc opodatkowaniu VAT (por. interpretację indywidualną Dyrektora Izby Skarbowej w Łodzi z 11 kwietnia 2013 r., nr IPTPP2/443-1052/12-6/AW). Jednocześnie organy podatkowe przez długi czas uznawały, że obowiązek wykazania VAT należnego powstaje po stronie kupującego, który nabywa wierzytelności po cenie niższej niż jej wartość nominalna. Kupujący wierzytelność w ocenie organów podatkowych musiał wykazać VAT od zakupu wierzytelności przyjmując za podstawę opodatkowania różnicę pomiędzy wartością nominalną wierzytelności, a wartością którą zapłacił zbywcy tej wierzytelności, pomniejszoną o kwotę podatku. Stanowisko to zmienił wyrok Trybunału Sprawiedliwości UE z 27 października 2011 r. w sprawie C-93/10. Wyrażone przez TSUE tezy w wyroku C-93/10 zaaprobowane zostały przez skład siedmiu sędziów Naczelnego Sądu Administracyjnego w wyroku I FPS 5/11, który wskazał m.in., że "(…) żadna transakcja nabycia na własne ryzyko wierzytelności trudnej, po cenie niższej od jej wartości nominalnej, nie będzie mogła być zakwalifikowana jako świadczona przez nabywcę wierzytelności usługa w rozumieniu art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy o podatku od towarów i usług (…)".

Obecnie – na podstawie powyższych orzeczeń – przyjmuje się, że gdy dochodzi do nabycia wierzytelności za umówioną cenę, i nie ustalono między stronami żadnego wynagrodzenia za tak określoną usługę (tj. nabycie długu), a nabywca wierzytelności zawiera taką umowę na własne ryzyko – czynność ta nie stanowi odpłatnej usługi i nie podlega opodatkowaniu VAT. Przy czym podkreślić należy, że jeśli nie podlega VAT – to jest opodatkowana podatkiem od czynności cywilnoprawnych.