Biuletyn Informacyjny dla Służb Ekonomiczno - Finansowych nr 3 (794) z dnia 20.01.2013

Produkty w podatkowej księdze przychodów i rozchodów

Zamierzam rozpocząć prowadzenie działalności gospodarczej. Dla potrzeb ewidencji księgowej prowadzona będzie podatkowa księga przychodów i rozchodów. Jak należy wycenić i gdzie zaewidencjonować wykonane własnoręcznie produkty, które będą sprzedawane?

Przypomnijmy, iż wyrobami gotowymi (produktami) są wyroby własnej produkcji, których proces produkcji został całkowicie zakończony. Natomiast materiałami (surowcami) podstawowymi są takie składniki, które w procesie produkcji lub przy świadczeniu usług stają się główną substancją gotowego wyrobu. Do materiałów podstawowych zalicza się również materiały stanowiące część składową (montażową) wyrobu lub ściśle z wyrobem złączone (np. opakowania - puszki, butelki) oraz opakowania wysyłkowe wielokrotnego użytku (np. transportery, palety), jeżeli nie są środkami trwałymi. Zaś materiałami pomocniczymi są materiały, które są zużywane w związku z działalnością gospodarczą i bezpośrednio oddają wyrobowi swoje właściwości (por. § 3 pkt 1 lit. b) i c) rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 26 sierpnia 2003 r. w sprawie prowadzenia podatkowej księgi przychodów i rozchodów).

Wydatki poniesione na zakup materiałów (surowców) niezbędnych do wykonania produktów, o których mowa w pytaniu, podlegają wpisowi w kolumnie 10 podatkowej księgi "Zakup towarów handlowych i materiałów wg cen zakupu".

Jeżeli w ramach procesu produkcji konieczne jest wykonanie części robót poza jednostką, czyli skorzystanie z usług obcych, wartość zakupionych usług należy wpisać do kolumny 13 księgi podatkowej "Pozostałe wydatki".

Dokonując ww. wpisów należy pamiętać, że podatnicy są obowiązani do sporządzenia i wpisania do księgi m.in. na dzień 1 stycznia i na koniec każdego roku podatkowego spisu z natury towarów handlowych, materiałów (surowców) podstawowych i pomocniczych, półwyrobów, produkcji w toku, wyrobów gotowych, braków i odpadów (por. § 27 ust. 1 ww. rozporządzenia).

Wyroby gotowe wycenia się według kosztów ich wytworzenia. Przez koszt wytworzenia rozumie się, zgodnie z § 3 pkt 4 ww. rozporządzenia, wszelkie koszty związane bezpośrednio i pośrednio z przerobem materiałów, z wyłączeniem kosztów sprzedaży wyrobów gotowych.

Zatem dokonując wyceny produktu należy skalkulować jego wartość, uwzględniając koszt zużytych materiałów oraz zakupionych usług obcych.

Kalkulacji takiej należy dokonać na podstawie zapisów wynikających z podatkowej księgi. Oznacza to konieczność uwzględnienia m.in.:

• kosztu zakupu materiałów, ujętych w kolumnie 10 księgi "Zakup towarów handlowych i materiałów według cen zakupu",
   
• koszt usług podwykonawców, ujęty w kolumnie 13 księgi "Pozostałe wydatki",
   
• ewentualnych wydatków związanych z wykonaniem tej usługi siłami własnymi, tj. wynagrodzeń pracowników w części przypadającej na tę usługę, ujętych w kolumnie 12 "Wynagrodzenia w gotówce i w naturze", wraz z narzutami na wynagrodzenia (składkami ZUS), ujętymi w kolumnie 13 księgi "Pozostałe wydatki".

W razie przyjęcia wyceny towarów (także produktów) w kwocie niższej od kosztu wytworzenia - w szczególności z powodu uszkodzenia, wyjścia z mody - należy przy poszczególnych pozycjach uwidocznić również jednostkowy koszt wytworzenia.

Analogiczne zasady wyceny dotyczą objętej spisem z natury produkcji w toku.

Natomiast materiały niezużyte do produkcji objęte spisem z natury wycenia się według cen zakupu, nabycia albo też cen rynkowych z dnia sporządzenia spisu - ale tylko w sytuacji, gdy ceny rynkowe są niższe od cen zakupu lub nabycia (§ 29 ust. 1 ww. rozporządzenia).

Sporządzenie spisu z natury i jego odpowiednia wycena jest podstawą dla ustalenia prawidłowej wysokości kosztów uzyskania przychodów. Jak wynika bowiem z pkt 21 objaśnień do podatkowej księgi przychodów i rozchodów, w celu ustalenia wysokości poniesionych w roku podatkowym kosztów uzyskania przychodów, do wartości spisu z natury z początku roku należy doliczyć wartość zakupu towarów handlowych (materiałów) z kolumn 10 i 11, a następnie pomniejszyć o wartość spisu z natury sporządzonego na koniec roku podatkowego. Otrzymaną kwotę powiększają jeszcze wydatki z kolumny 14.